bij Deuteronomium 8, sermon in English below
Leerlingen van Jezus, gasten met ons,
We zijn op weg naar het beloofde land. Vorige week stonden we nog aan de oevers van de Rietzee. U heeft het kunnen zien bij het kindermoment, die truc van Evelien met het potlood door de zee heen. Van het volk Israël kreeg niemand natte voeten. Maar de farao en zijn ruiters verdronken.
De Israëlieten gaan verder op reis. Ze ontvangen de 10 geboden. Maar voor ze die goed en wel hebben ontvangen, maken ze al een afgod: een gouden kalf. God vergeeft en gaat met hen verder. Ze bouwen een tabernakel. Maar ze kunnen er niet naar binnengaan, omdat ze onrein zijn. Zo eindigt het boek Exodus.
In het boek Leviticus leert het volk hoe ze weer rein kunnen worden. Aan het eind van dat boek kan Mozes wel de tabernakel binnen. Dus kunnen ze weer verder trekken. En dan, na een reis van 14 maanden arriveren ze bij de grens van het beloofde land. Dat staat in het volgende boek, Numeri. Een groep verspieders gaat vooruit. Maar ze komen doodsbang terug. De volken in het land zijn veel te sterk, daar kunnen ze nooit van winnen. De Israëlieten keren nog liever terug naar Egypte.
En God is er helemaal klaar mee. Deze generatie klagers zal het beloofde land nooit binnen gaan. Ze moeten omkeren en niet 14 maanden maar veertig jaar lang door de woestijn trekken. En 38 jaar later staan ze dan opnieuw op het punt om het land in te gaan. Mozes gaat niet mee. Het boek Deuteronomium is zijn afscheidsspeech.
Deze tocht van 40 jaar, was een test, zegt Mozes. God heeft ons getest. Hij wilde weten of we nu wél op hem vertrouwen. 40 jaar zijn we door de woestijn getrokken. En al die 40 jaar heeft God voor ons gezorgd.
40 jaar lang heeft het volk geen nieuwe kleren kunnen kopen. Maar God heeft er voor gezorgd dat hun kleren niet zijn versleten.
40 jaar lang hebben ze moeten lopen, en toch gingen hun schoenen en voeten niet stuk.
40 jaar lang waren ze afhankelijk van brood uit de hemel, manna. En hebben ze geen honger geleden.
Dat alles maakt duidelijk dat we niet leven van brood alleen, maar van wat voortkomt uit Gods mond. En wat komt er voort uit Gods mond? God Woord, ja. Maar er is nog iets dat uit Gods mond voortkomt dat ons leven geeft. Denk aan de schepping, Genesis 2. God blies zijn adem, zijn geest in de mens en die werd een levend wezen. We leven van Gods adem. We zijn volledig van Hem afhankelijk. Als Hij stopt om ons het leven te geven, dan houdt ons leven op. We lezen op de adem van Zijn stem.
En laat dat een les zijn, zegt Mozes. Een les in afhankelijkheid. Een les in dankbaarheid.
Zo is de reis naar het beloofde land een test. Een test van 40 jaar. Een test waar het gaat om vertrouwen op God.
En zo’n test, zo’n beproeving komt vaker voor in de Bijbel. Denk aan Adam en Eva. Van alle bomen in de tuin mag je eten. Maar de boom van kennis van goed en kwaad, die niet. Het is een test, of ze vertrouwen op Gods wijsheid, of liever afgaan op hun eigen wijsheid.
Een volgende belangrijke test is die van Abraham. Ik vertelde er pas geleden al over in de preek over Galaten. Abraham en Sara konden geen kind krijgen. Het was een test of ze op God bleven vertrouwen. Dat deden ze niet. Ze regelden zelf een nakomeling via hun Egyptische slavin Hagar. En toen Sara toch een zoon kreeg, Izaäk, stelde God Abraham ultiem op de proef. Is Abraham bereid zijn zoon op te offeren? Abraham slaagde voor de test, en God voorzag in een offerlam.
Een volgende grote test in het verhaal van de Bijbel is dus de uittocht. 40 jaar in de woestijn.
En in deze 40 dagen tijd hebben we ook stilgestaan bij de test van Jezus. Hij was 40 dagen in de woestijn, zonder eten en drinken. Hij werd ultiem op de proef gesteld door de duivel.
En dichter bij Pasen volgt nog een beproeving. Getsemané, in die tuin wordt Jezus opnieuw beproeft. Jezus was doodsbang. En toch bidt Hij:
Lucas 22
42‘Vader, als U het wilt, neem dan deze beker van Mij weg. Maar laat niet wat Ik wil, maar wat U wilt gebeuren.’
Jezus was trouw aan God. En vanwege die trouw van Jezus, omdat Hij de ultieme test heeft doorstaan, worden wij gered. Door Jezus’ trouw mogen wij leven in Gods Nieuwe Wereld. Wij leven in het beloofde land, in het Koninkrijk van God. God woont in ons, door zijn Geest. Wat voor beproevingen ons ook overkomen in het leven, God is erbij.
Een test kan zijn: een ziekte die je overkomt. De dood die dreigt. Ik zeg niet dat God die ziekte op je af stuurt, maar je kunt een periode van ziek zijn wel ervaren als een beproeving. Soms zul je achteraf zien dat het je leven heeft verdiept, je heeft laten zien wat echt belangrijk is in het leven. En je zo heeft doen groeien als mens.
Een test kan zijn vervolging vanwege je geloof: het overkwam veel christenen in de eerste eeuwen. Het overkomt nog miljoenen christenen in onze tijd. Deze week nog werden in Noord-Korea tientallen christenen vanwege hun geloof vermoord. Je geloof volhouden, blijven vertrouwen op God, ook als je welzijn en leven worden bedreigt door tegenstanders. Het is een concrete beproeving voor veel van onze broers en zussen elders in de wereld.
Maar de beproeving die ons hier in Nederland vrijwel allemaal overkomt is welvaart. Dat is de volgende test die het volk Israël te wachten staat op de grens van het beloofde land. Ze komen uit de woestijn. Daar waren ze voor honderd procent afhankelijk van God. Voor eten, drinken, kleren, schoeisel, veiligheid. Er was geen mogelijkheid om dat op eigen kracht te regelen.
Maar het land dat voor ze ligt is het tegenovergestelde van de woestijn. Een land van melk en honing, beken en bronnen, tarwe en gerst, wijn en vijgen, olijven en ijzer. Een land waar je alles kunt krijgen wat je hartje begeert. En dat is een heel andere test. Want blijf je dan vertrouwen op de God die heeft bevrijdt uit Egypte? Of ga je vertrouwen op je welvaart, op afgoden die je meer en meer beloven?
10Wanneer u daar volop te eten hebt, dank de HEER, uw God, dan voor het goede land dat Hij u gegeven heeft.
Dank de Heer. Of zegen de Heer. Blijf erkennen dat Hij de bron is van al je welvaart, van je geluk, van je talenten, dat alles uiteindelijk komt uit de mond van de Heer. En als dat zo is, als je welvaart komt van God, dan is je bezit niet iets om voor jezelf te houden. Maar om van te genieten van genoeg, om van te delen. Te delen met wie minder heeft. Armen, vluchtelingen, wezen, weduwen. Iedereen die niet genoeg heeft om van het leven te genieten.
Het alternatief is dat je niet slaagt voor de test. Dat je gaat zeggen:
17Al die voorspoed hebben we op eigen kracht verworven! Het is aan mijn eigen kracht en macht te danken dat ik zoveel bezit.
En die verleiding is groot. Want dat is wat ons in deze samenleving voortdurend wordt voorgehouden. Je salarisstrookje vertelt je: kijk eens hoe hard je hebt gewerkt, gefeliciteerd, zoveel uur is zoveel beloning. Zet het op de bank, zoek er je zekerheid in. Het is van jou. Je hebt het op eigen kracht verworven.
Het wordt je vertelt op sociale media: jij hebt talent, dus jij krijgt likes, hartjes, volgers. Goed gedaan! Wil je nog meer? Geef nog meer van jezelf om nog meer te verwerven!
Reclames schreeuwen naar ons dat je gek bent om geen gokje te wagen, want voor weinig geld maak je kans om miljonair te worden. En dat wil je toch?
Vandaag bestelt, morgen in huis. Of nog beter: nu bestellen, over 10 minuten geleverd. Daar kun je toch niet op tegen zijn?
Maar wie betaalt de rekening voor onze welvaart? Van onze weggooi kleding die ligt weg te rotten op de stranden van Ghana? Of van onze telefoons, waar kinderen voor werken in de mijnen van Congo? Of onze bezineslurpers, waar Russchische tanks mee worden gefinancierd?
En wat blijft er over van onze ziel, als we zo streven naar meer, meer, meer? Steeds minder Nederlanders zijn gelovig, bleek uit onderzoek dat deze week uitkwam. Dat is niet zo gek. Onze zielen worden gevuld met welvaart. En niet alleen die van ongelovigen, het geldt net zo zeer voor gelovigen. We verdoven onze ziel met spullen, ervaringen en aandelen. Die moeten ons houvast geven. Daarin zoeken we de zin van het leven. En precies daarvoor waarschuwt Mozes.
Vergeet niet dat wij leven van alles wat voortkomt uit Gods mond. Zijn Woord, zijn Adem en Geest. Wij zijn kwetsbaar. Geld en bezit gaat ons geen zekerheid geven. Afgoden van geld en bezit beloven ons van alles, maar nemen nog veel meer. Ze maken uiteindelijk kapot wat ons lief is. Ze maken onze ziel tot woestijngebied.
Daarom: dank God voor wat je ontvangt. Deel van je bezit. Doorsta de test van de welvaart. Dat is de weg ten leven. De weg naar het beloofde land. De weg die voor ons open ligt, omdat Jezus de ultieme beproeving heeft doorstaan. Amen.
Disciples of Jesus, guests with us,
We are on our way to the promised land. Last week we were still on the banks of the Rietzee. You could have seen it in the childhood moment, that trick of Evelien with the pencil through the sea. No one got wet feet from the people of Israel. But Pharaoh and his horsemen drowned.
The Israelites continue their journey. They receive the 10 commandments. But before they have received it well and good, they already make an idol: a golden calf. God forgives and moves on with them. They build a tabernacle. But they cannot enter it because they are unclean. Thus ends the book of Exodus.
In the book of Leviticus, the people learn how to become clean again. At the end of that book, Moses can enter the tabernacle. So they can move on. And then, after a journey of 14 months, they arrive at the border of the promised land. That’s in the next book, Numbers. A group of spies moves forward. But they come back terrified. The peoples in the land are much too strong, they can never win. The Israelites would rather return to Egypt.
And God is all done with it. This generation of complainers will never enter the promised land. They must turn around and travel through the desert for forty years, not 14 months. And 38 years later they are about to enter the country again. Moses is not going. The book of Deuteronomy is his farewell speech.
This 40-year journey was a test, Moses says. God has tested us. He wanted to know if we really trust him now. For 40 years we have traveled through the desert. And all those 40 years, God has taken care of us.
For 40 years the people have not been able to buy new clothes. But God has made sure that their clothes are not worn out.
For 40 years they had to walk, and yet their shoes and feet did not break.
For 40 years they depended on bread from heaven, manna. And they weren’t hungry.
All this makes it clear that we do not live by bread alone, but by what proceeds from God’s mouth. And what comes out of God’s mouth? God Word, yes. But there is another thing that comes out of God’s mouth that gives us life. Think of the creation, Genesis 2. God breathed his breath, his spirit into man and he became a living being. We live by God’s breath. We are completely dependent on Him. If He stops giving us life, our life ceases. We read by the breath of His voice.
And let that be a lesson, says Moses. A lesson in dependence. A lesson in gratitude.
Thus, the journey to the promised land is a test. A test of 40 years. A test of trust in God.
And such a test, such a trial, occurs more often in the Bible. Think of Adam and Eve. You can eat from all the trees in the garden. But the tree of the knowledge of good and evil is not. It is a test whether they trust in God’s wisdom, or rather rely on their own wisdom.
Another important test is that of Abraham. I talked about it recently in the Galatians sermon. Abraham and Sarah could not have a child. It was a test of whether they continued to trust God. They didn’t. They arranged an offspring themselves through their Egyptian slave girl Hagar. And when Sarah had a son, Isaac, God put Abraham to the ultimate test. Is Abraham willing to sacrifice his son? Abraham passed the test, and God provided a sacrificial lamb.
So the next big test in the story of the Bible is the exodus. 40 years in the desert.
And in these 40 days we have also considered the test of Jesus. He was in the desert for 40 days without food and drink. He was ultimately tempted by the devil.
And closer to Easter comes another ordeal. Gethsemane, in that garden Jesus is tested again. Jesus was terrified. And yet he prays:
Luke 22
42“Father, if thou wilt, take this cup from me. But let not what I will, but what Thou wilt be done.”
Jesus was faithful to God. And because of that faithfulness of Jesus, because He passed the ultimate test, we are saved. Through Jesus’ faithfulness we may live in God’s New World. We live in the promised land, in the Kingdom of God. God dwells in us, through his Spirit. Whatever trials we face in life, God is with them.
A test can be: a disease that happens to you. Death that threatens. I’m not saying that God sends that illness on you, but you can experience a period of illness as a trial. Sometimes you will see afterwards that it has deepened your life, showed you what is really important in life. And that’s how you grow as a person.
A test can be persecution because of your faith: it happened to many Christians in the early centuries. It still happens to millions of Christians today. Just this week, dozens of Christians were murdered in North Korea for their faith. Keep your faith, keep trusting in God, even when your well-being and life are threatened by opponents. It is a test for many of our brothers and sisters elsewhere in the world.
But the test that happens to almost all of us here in the Netherlands is prosperity. That is the next test that awaits the people of Israel on the border of the promised land. They come from the desert. There they were 100 percent dependent on God. For food, drink, clothes, footwear, safety. There was no way to arrange that on your own.
But the land before them is the opposite of the desert. A land of milk and honey, streams and springs, wheat and barley, wine and figs, olives and iron. A country where you can get everything your heart desires. And that’s an entirely different test. For will you then continue to trust in the God who delivered from Egypt? Or will you rely on your prosperity, on idols that promise you more and more?
10When you have plenty to eat there, give thanks to the LORD your God for the good land which He has given you.
Thank the Lord. Or bless the Lord. Keep recognizing that He is the source of all your wealth, of your happiness, of your talents, that everything ultimately comes from the mouth of the Lord. And if so, if your wealth comes from God, then your wealth is not something to keep to yourself. But to enjoy enough, to share. To share with those who have less. Poor, refugees, orphans, widows. Anyone who does not have enough to enjoy life.
The alternative is that you fail the test. That you’re going to say:
17We have gained all this prosperity in our own strength! It is due to my own strength and power that I possess so much.
And the temptation is great. Because that is what we are constantly told in this society. Your paycheck tells you: Look how hard you’ve worked, congratulations, so many hours is so much reward. Put it on the bank, find your security in it. It is yours. You have acquired it on your own.
You are told on social media: you have talent, so you get likes, hearts, followers. Well done! Do you want more? Give even more of yourself to gain even more!
Commercials yell at us that you are crazy not to take a gamble, because for little money you have a chance to become a millionaire. And that’s what you want, right?
Order today, delivered tomorrow. Or even better: order now, delivered in 10 minutes. You can’t be against that, can you?
But who foots the bill for our prosperity? From our throw-away clothes rotting on the beaches of Ghana? Or our telephones, which children work for in the mines of Congo? Or our gas guzzlers, with which Russian tanks are financed?
And what remains of our soul, if we thus strive for more, more, more? Fewer and fewer Dutch people are religious, according to research published this week. That’s not so crazy. Our souls are filled with prosperity. And not just those of unbelievers, it’s just as true for believers. We numb our souls with stuff, experiences and stocks. They should give us something to hold on to. In it we look for the meaning of life. And that’s exactly what Moses warns.
Do not forget that we live on everything that proceeds from God’s mouth. His Word, His Breath and Spirit. We are vulnerable. Money and possessions are not going to give us security. Idols of money and property promise us everything, but take much more. They end up destroying what we love. They make our soul a desert land.
Therefore, thank God for what you receive. Part of your property. Pass the test of prosperity. That is the way to life. The road to the promised land. The way open to us because Jesus passed the ultimate test. Amen.