bij Matteüs 5:43-48
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Het coronavirus haalt het slechtste in mensen naar boven. In mij wel tenminste. Toen donderdag de maatregelen flink werden opgeschaald, was mijn eerste gevoel om mijn gezin te gaan verdedigen. Als mijn kinderen en mijn vrouw maar veilig zijn. Ik begon na te denken over het inslaan van extra boodschappen.
Mijn tweede reactie wat dat ik mij zorgen ging maken over mijn werk als dominee. Wat betekent het voor het doorgaan van de kerkdienst?. Wat betekent het voor oudere gemeenteleden en hoeveel begrafenissen kan ik verwachten?
Maar toen was het ook wel weer klaar. Want ik heb geleerd dat juist in crisistijd naar boven komt wie je bent. Juist deze crisis is een moment om uit te leven wie we zijn als christenen. Als kerkenraad zijn we snel bij elkaar gekomen, hebben we gebeden, en hebben we vastgesteld waar het nu echt op aankomt. En dat zijn deze woorden van Jezus:
Marcus 12:
Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met heel uw kracht.” En: “Heb uw naaste lief als uzelf.”
Die principes hebben we uitgewerkt in een plan om deze kerkdienst door te laten gaan, op een andere manier. En het gaat niet precies om die uitwerking, de maatregelen die donderdagavond nog heel streng leken zijn nu al weer bijna achterhaald. Maar het gaat om het principe: in een crisis val je terug op wie je echt bent. Op je karakter. Op je geweten. Op je geweten. Op hoe je in goede tijden bent gevormd. Het Griekse woord krisis betekent oordeel. Nu valt het oordeel over wat ons geloof waard is.
En dat is waar de Bergrede over gaat. Het zijn woorden van Jezus die je vormen. Het zijn geen morele regels waaraan je moet voldoen. Het zijn oefeningen in de nieuwe mens zijn. Mens zijn als Jezus. Niet uit eigen kracht. Maar vanuit de kracht die uitgaat van Jezus.
Jezus zelf heeft de woorden van de Bergrede waargemaakt. In zijn leven, lijden, sterven en opstanding. En juist ook de woorden die we vandaag samen lezen:
44 ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, 45alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel.
De mensen om je heen, diegene die bij je horen, daar hou je van. Dat gaat meestal vanzelf. En in crisistijd gaat je hart extra naar hen uit.
Maar in crisistijd sluit je hart zich ook sneller af voor anderen. Geef ons heden ons dagelijks brood. Nou, nu toch even inslaan voor de komende weken. Ik was vrijdagmiddag in de supermarkt. Ik wilde een paar niet essentiële boodschappen kopen. Maar ik wilde ook vooral aanvoelen wat er gebeurde. En toen ik binnenliep bij de bakker en bij de supermarkt, werd ik er oprecht verdrietig van.
Al die lege schappen. Terwijl het echt nergens op slaat. Het is een soort primitief eten of gegeten worden. Alsof een pak wc-papier of zak aardappels nu het verschil maakt tussen leven en dood. En door die beelden van lege schappen, ga je elkaar zien als vijanden. Als concurrenten. Wie een keer niest is verdacht. Wie in Noord-Italië is geweest, is een gevaar. We gaan elkaar zien als vijanden.
43Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Je moet je naaste liefhebben en je vijand haten.”
In de Bijbel staat nergens dat het goed is om je vijanden te haten. De tekst die nog het dichts in de buurt komt is Psalm 139. En dat is heel interessant, want dat is een van onze meest favoriete psalmen.
‘Heer U doorgrondt en kent mij, mijn zitten en mijn staan.’ Een Psalm over hoeveel God van ons houdt. Maar dan het gedeelte dat we eigenlijk altijd overslaan:
21Zou ik niet haten wie u haten, HEER,
niet verachten wie tegen u opstaan?
22Ik haat hen, zo fel als ik haten kan,
ze zijn mijn vijand geworden.
Voor de eerste hoorders van Jezus’ bergrede, is het eigenlijk wel duidelijk wie de vijand zijn. Dat zijn de Romeinen. Degenen die op dat moment het land bezet hebben. Degene die de Joodse religieuze gebruiken met voeten treden.
Het zijn de landverraders, de verkeerde Joden die met de Romeinen samenwerken. Het zijn de rijken die profiteren, en de armen onderdrukken. Die hun keukenkastjes rijk gevuld hebben, en weigeren daarvan te delen.
Het zijn de religieuze leiders die als hypocrieten sommige regels uitvergroten en de gewone mensen dwingen hen te volgen, terwijl ze de regels over recht en zorg voor de armen negeren.
Nu heeft Jezus ook allerlei felle en onaardige dingen gezegd over de Joodse religieuze leiders. En wat meer subtiel heeft hij de Romeinse bezetter goed de waarheid gezegd. Hij heeft zijn tegenstanders stevig weerwoord geboden.
Maar toch komt Jezus met een andere interpretatie van de wet. Hij zegt: je naaste liefhebben, dat gaat verder dan alleen degene uit je eigen bubbel. Je familie, je vrienden, je volksgenoten. Je naaste liefhebben, betekent ook je vijanden liefhebben.
En dat baseert Jezus op wie God is.
45Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen.
God is goed. Alles wat goed is vindt zijn oorsprong in God. Hij is de Schepper van hemel en aarde. Hij is de oorsprong van de lucht die we inademen, van het voedsel dat we eten, van ons lichaam dat zo bijzonder geweven is dat alle cellen zich blijven vernieuwen. Alles wat we nodig hebben, komt bij Hem vandaan. Geef ons heden ons dagelijks brood.
God de Vader is goed voor alle mensen. Als wij zijn kinderen zijn, moeten wij de Vader daarin volgen.
Maar op eigen kracht gaat dat niet lukken. Als je dit uit jezelf gaat proberen is het een recept om opgebrand te raken. Want goedheid wordt niet altijd beloont. Goedheid kan worden misbruikt. Een vijand kan zich ondanks alle goedheid die je hem toont vijandelijk blijven opstellen. Dan raak je uitgeput.
En daarom is het zo belangrijk om te weten en te geloven dat Jezus zelf dit heeft waargemaakt. Hij heeft zijn vijanden liefgehad. Toen Hij onterecht ter dood werd veroordeelt, pleitte Hij bij zijn hemelse Vader om vergeving voor de daders. Toen Hij werd gemarteld, geslagen, en bespot, schold Hij niet terug. Toen Hij aan het kruis hing, vergaf Hij de terrorist die naast Hem aan een kruis hing. Jezus is hét voorbeeld van je vijanden liefhebben. Hij heeft dit gebod zelf waargemaakt en vervuld.
Door zijn kruisdood en opstanding heeft Jezus de macht van het kwaad gebroken. Hij heeft alle haat en nijd op zich genomen. De vijandschap tussen volken doorbroken. Hij geeft ons een nieuwe hart. Een hart dat we door de Heilige Geest zo kunnen trainen dat er geen ruimte meer is voor vijandschap en haat. En hart dat traint in de liefde.
En de kerk is de plek om dat hart te trainen. De gemeenschap waarin we elkaar ontmoeten, over alle grenzen heen.
Waar we samen zijn met mensen van verschillende leeftijden, opleidingsniveaus, nationaliteiten, achtergronden.
Waar we leren om de conflicten die die verschillen soms opleveren, in vrede te beslechten.
Waar we niet hamsteren, omdat we weten dat er altijd wel iemand is die met ons wil delen.
Waar we leren om ons niet afvragen: ‘wat kan mij gebeuren?’ Maar waar we ons afvragen: ‘wat kan mijn naaste gebeuren?’
De plek waar we mensen die nu uit het oog verdwijnen, juist nu niet uit het hart laten verdwijnen.
De kerk is de plek waar we telkens weer opkijken naar God de Vader die de zon doet opgaan en het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Waardoor ons leven in een nieuwe perspectief wordt gezet, en we leren om goed te zijn voor iedereen.
Waar we leren om volmaakt te zijn, dat wil zeggen doelgericht. Om nieuwe mensen te zijn die horen bij Gods nieuwe wereld, die met Jezus al is begonnen.
En wat dat betekent, maakt Jezus vanmorgen heel concreet:
47En stel dat je alleen je vrienden groet. Doe je dan iets bijzonders? Nee, want ook de mensen die niet in God geloven, doen dat.
Jezus zegt dat we iedereen moeten begroeten. Hij zegt gelukkig niet dat we iedereen een hand moeten geven. Dat doe je op dit moment juist bij iemand die je niet zo aardig vindt.
En begroeten klinkt misschien niet zo spannend en uitdagend, maar het wel heel fundamenteel. Ik merk dat er op dat gebied een groot verschil is tussen het Oude Dorp Delfgauw, en de Vinex wijk Emerald. Als je op de stoep loopt in het oude dorp is het heel normaal om iedereen die je tegenkomt even te groeten. In Emerald is dat minder gebruikelijk. In de stad doe je dat niet. Daar ben je meer anoniem.
En ik denk dat het heel mooi is als we iets van dat oude dorp in de Vinex wijk kunnen verspreiden.
Want als je elkaar niet groet, zeg je eigenlijk: wij hebben niks met elkaar te maken. En in deze corona tijden kun je elkaar al snel gaan zien als concurrenten. Misschien is hij al wel besmet. Of misschien is zij ook op weg naar de bakker en pakt zij het laatste brood voor mijn neus weg.
Maar als je elkaar begroet erken je elkaar als medemens. Als medeschepselen van God. Als gelijken, omdat God de zon doet opgaan en het laat regenen over ons allen. En dat kleine stukje erkenning maakt je net weer wat blijer.
En juist nu is het essentieel om elkaar te blijven groeten. Juist nu ook is de stoep de arena waar het er op aan komt. Voor sommige mensen die je tegenkomt is die wandeling misschien wel het enige mogelijke contactmoment van die dag. Dan maakt zo’n groet op de stoep een wereld van verschil. De bevestiging dat je van waarde bent, dat je gezien wordt.
Daarom daag ik jullie voor de #ikgroetjou challenge. Groet de komende tijd iedereen die je tegenkomt op de stoep. Blijf elkaar in de ogen kijken, juist nu corona onze blik naar binnen gekeerd laat zijn.
Zo oefen je om meer mens te zijn zoals God ons bedoelt heeft. Mensen die niet alleen goed zijn voor wie we kennen. Maar voor iedereen. Omdat God onze Vader goed is voor iedereen. En Jezus zijn Zoon tot het uiterste is gegaan om Gods liefde met alle mensen te delen. Amen.
