bij Openbaring 18:1-3, 9-24, sermon in English below
Leerlingen van Jezus, gasten met ons,
In de tijd van het Nieuwe Testament was Rome het centrum van de wereld. Het centrum van de macht, het centrum van de economie, het centrum van cultuur. Er woonde ongeveer 1 miljoen mensen. Er woonden mensen uit Europa, Afrika en Azië. Alle wegen leidden naar Rome. Letterlijk. Vrachtverkeer, wagens, mochten alleen ’s nachts door de stad rijden, overdag waren de wegen te vol met mensen. En alle handelsschepen hadden als eindbestemming: Rome.
Iemand die Rome bezocht in de tweede eeuw, Aelius Aristides schrijft het zo op:
Uit ieder land en uit elke zee wordt aangevoerd wat de seizoenen laten groeien en wat alle landen, rivieren, meren en ambachten voortbrengen. Stel dat iemand dat allemaal wil zien, dan moet hij óf de hele bewoonde wereld afreizen óf verblijven in Rome. Het kan niet anders of al wat bij ieder volk groeit en wordt geproduceerd, is hier altijd in overvloed aanwezig. Nooit ontbreekt het er aan binnenlopende en uitvarende schepen. Het is dan ook niet alleen een wonder dat de haven voldoende ruimte biedt voor de vrachtschepen, maar ook dat de zee niet vol raakt! Wat men hier niet kan zien, heeft niet bestaan of bestaat niet.
Toen deze Aelius Aristides de stad Rome bezocht was hij helemaal onderstoven van de rijkdom die je in deze stad kon zien.
En de Bijbeltekst die we lazen heeft het ook over al die rijkdom die Rome binnen wordt gebracht:
12goud en zilver, edelstenen en parels, linnen, purperen stoffen, zijde, scharlaken stoffen, cipressenhout, allerlei voorwerpen van ivoor en van dure houtsoorten, van brons, ijzer en marmer, 13kaneel en kardemom, reukwerk en balsem, wierook, wijn en olijfolie, meel en tarwe, runderen en schapen, paarden en wagens, slaven en lijfeigenen.
Maar het boek Openbaring is niet onder de indruk van die rijkdom. Het boek onthult Gods perspectief op de wereld, op heden, verleden en toekomst. En vanuit Gods perspectief is Rome niet een stad vol pracht en praal, maar een stad vol onrecht en onschuldig bloed dat wordt vergoten.
30 tot 40 procent van die miljoen inwoners van Rome waren slaven. Zij waren in de ogen van de Romeinen geen mensen, maar dingen. Dingen die je kon kopen op de slavenmarkt. Het waren mensen uit gebieden waar de Romeinse legioenen oorlogen wonnen. Mannen, vrouwen en kinderen werden als slaven verkocht.
Heel die pracht en praal van Rome. De economie, de macht, de cultuur. Het was allemaal gebouwd op slavernij. Schepselen, evenbeelden van God, die werden gebruikt als dingen.
Rome was ook de plaats waar een ongekende vervolging van christenen had plaatsgevonden. In het jaar 64 na Christus brak er een enorme brand uit die grote delen van de stad vernietigde. Keizer Nero zag het als een mooie kans om een enorm paleis te bouwen, op de plek waar eerst huizen stonden. En hij wees aan wie er schuldig waren aan de brand: de christenen.
Ze werden voor de wilde beesten gegooid in arena’s, gekruisigd, of in de brand gestoken als fakkels bij Nero’s feestjes. Waarschijnlijk werden ook de apostelen Petrus en Paulus in deze tijd gedood in Rome.
24in deze stad vloeide het bloed van profeten en heiligen, en van al degenen die op aarde werden geslacht.’
Pracht en praal, macht en rijkdom, gebouwd op bloed. Rome was niet de eerste stad in de Bijbel die zo in elkaar zat.
De naam Rome wordt in de Bijbeltekst van vandaag ook niet genoemd. Er staat Babylon. Die andere grote stad. Waar ook vele volken als slaven, slachtoffers van oorlog moesten wonen. Zeshonderd jaar eerder.
En in de tekst zitten ook verwijzingen naar de stad Tyrus. Een rijke handelsstad in de tijd voor Babylon. De profeet Ezechiël beschrijft haar rijkdommen en handelaars, maar ook hoe Tyrus ten val komt.
Blijkbaar is dat een patroon in de geschiedenis dat de Bijbel aanwijst. Tyrus, Babylon, Rome. Steden waar macht, handel en rijkdom zich concentreren. Maar altijd over de rug van anderen. Van verslagen volken, van uitgeknepen boeren, van mensen die tot slaaf worden gemaakt.
Openbaring zet daar een andere stad tegenover. Het nieuwe Jeruzalem, dat uit de hemel op aarde neerdaalt. Veel van die pracht en praal van Rome zal ook daar te zien zijn.
Openbaring 21
18De muur was gemaakt van jaspis, en de stad zelf was van zuiver goud, helder als glas. 19De grondstenen van de stadsmuur waren versierd met allerlei edelstenen. 21De twaalf stadspoorten waren twaalf parels, elke poort een parel op zich. De straten van de stad waren van zuiver goud en schitterden als glas.
Maar de pracht en rijkdom van deze stad is niet gebouwd op onrecht. Dit is het ware Jeruzalem, de stad van shalom. Van recht en vrede.
Als Jezus terugkomt zal God recht spreken over Babylon. Openbaring zegt over al die steden vol rijkdom, onrecht en afgoden: ze zullen ten val komen. In één uur tijd is er niks meer van over. Degenen die nu van het systeem profiteren zullen treuren:
19Ze wierpen stof over hun hoofd, treurden en rouwden, en riepen: “Wee! Wee grote stad! Iedereen die schepen op zee had, dankte zijn rijkdom aan haar schatten. Maar in één uur tijd is zij te gronde gericht.” 20Juich om haar, hemel, juich heiligen, apostelen en profeten! Het vonnis dat zij jullie had toebedacht, heeft God aan haar voltrokken.’
Hoever is dat Babylon eigenlijk bij ons vandaan? Zou het ook kunnen slaan op onze steden? Op Rotterdam waar oneindig grote containerschepen spullen lossen, en handel wordt aanbeden? Op Amsterdam waar cultuur en vrijheid als goden zijn? Op Den Haag, de stad die zich roemt op recht en vrede, maar waar daklozen slapen in portieken? Op Delft waar voor alles een technische oplossing, maar de technische oplossingen vaak ontaarden in nieuwe problemen.
Leven wij in Babylon? Kunnen we er wel uit weg? Zitten wij ook vast in die stad?
Wij leven in een wereld waar 50 miljoen mensen als slaven worden gehouden. Zij maken onze kleren, plukken onze koffie, worden gedwongen tot prostitutie. 50 miljoen mensen, dat zijn er twee keer zoveel als in het hele Romeinse rijk waar slavernij gewoon geaccepteerd was.
Over een maand begint het wereldkampioenschap voetbal in Qatar, waar 2 miljoen mensen als arbeidsmigrant werken, in de hitte van de woestijn. 6500 van hen stierven bij de bouw van stadions. Maar de Fifa houdt het op 3 doden. Hun bloed schreeuwt vanuit de aarde, maar wordt overstemd door commerciële belangen.
En natuurlijk zijn we vooruit gegaan sinds die Romeinen. Wij gebruiken geen slaven meer om onze huizen te verwarmen, voor transport of industrie. Daar hebben we fossiele brandstoffen voor. Maar daarmee zijn we hard op weg om de schepping te vernietigen.
En met onze verslaving aan goedkope en olie en gas hebben we jarenlang de Nero van onze tijd, Poetin gesponsord. De raketten die Charkiv verwoesten, zijn betaald de opbrengst van onze brandstoffen.
En net als die Romeinen zijn we verslaafd aan macht en status. We maken onze agenda’s veel te vol omdat we belangrijk willen zijn. Omdat we meer geld nodig denken te hebben om nog meer spullen te kopen. We jagen elkaar op om te presteren.
We wonen in Babylon. Babylon zit in ons. Dat gold ook voor de eerste christenen. Ze maakten deel uit van het Romeinse rijk. Velen woonden in Rome. Ze leefden in een wereld waar het kwaad en afgoderij nog veel meer dichtbij zichtbaar en tastbaar was dan in onze tijd en plaats. Wat kunnen we van hen leren? Hoe deden zij dat?
Door te weten wie ze zijn. Een koninklijk priesterschap voor God. Door God geschapen om hem te aanbidden, en andere mensen te dienen. Of je als christen nu een slaaf was of een miljonair: dat was je identiteit. Een heilige voor God, bevrijdt van je zonden door het bloed van Jezus. En dat geldt dus ook voor ons. Weet wie je bent. Laat je niet verleiden door de afgoden van rijkdom, prestaties en consumptie.
Door te weten dat ze hier niet thuis waren. Ze noemden zichzelf bijwoners en vreemdelingen. Ze woonden wel in het Romeinse rijk. Maar ze waren er niet thuis. Ze waren burgers van een ander land: het koninkrijk van God.
Ook wij wonen in een wereld waar we niet thuis zijn. Ons land is Gods nieuwe wereld, die is en komt. Dat schuurt soms dus met deze tijd en plaats. We mogen bouwen aan Gods nieuwe wereld in het hier en nu, maar weten dat dat altijd maar beperkt mensenwerk zal blijven.
Door anders te leven. Paulus herinnerde rijke christenen eraan dat hun slaven dezelfde Heer dienen als zij. Een subtiele radicale hint om hun slaven vrij te laten. Zo kunnen ook wij proberen zo veel mogelijk slavenvrij te leven. Zo min mogelijk eerste hands spullen kopen. Fair trade en duurzaam consumeren. Proberen met hoe we leven zo min mogelijk impact te hebben op het klimaat. Want ons leven is verbonden met mensen die verder weg en later in de tijd leven.
Door in dat alles hoopvol te blijven. Wij hoeven de wereld niet redden. Dat heeft Jezus al gedaan. En Hij komt terug om een oordeel te vellen. Dan zullen de Babylons van deze wereld ten val komen. Onrecht en bloedvergieten zal stoppen. God komt bij ons wonen. Gas en olie zijn er niet meer, want Gods aanwezigheid geeft warmte en licht. Slaven zullen er niet meer zijn, want iedereen wordt recht gedaan als kind van God. God maakt alles recht. Dat is uiteindelijk de hoop voor deze wereld. Amen.
Disciples of Jesus, guests with us,
In New Testament times, Rome was the center of the world. The center of power, the center of the economy, the center of culture. About 1 million people lived there. People from Europe, Africa and Asia lived there. All roads led to Rome. Literal. Freight traffic, cars, were only allowed to drive through the city at night, during the day the roads were too crowded with people. And all merchant ships had as final destination: Rome.
One who visited Rome in the second century, Aelius Aristides puts it this way:
From every land and from every sea is brought what the seasons grow and what all lands, rivers, lakes and crafts produce. Suppose someone wants to see all that, then he must either travel all over the inhabited world or stay in Rome. It is inevitable that everything that grows and is produced in every nation is always present here in abundance. There is never a lack of incoming and outgoing ships. It is therefore not only a miracle that the harbor offers enough space for the cargo ships, but also that the sea does not get full! What one cannot see here has not existed or does not exist.
When this Aelius Aristides visited the city of Rome, he was completely blown away by the wealth that you could see in this city.
And the Bible text we read also talks about all that wealth that is brought into Rome:
12gold and silver, precious stones and pearls, linen, purple cloth, silk, scarlet cloth, cypress wood, all kinds of articles of ivory and expensive wood, bronze, iron and marble, 13cinnamon and cardamom, incense and balsam, frankincense, wine and olive oil, flour and wheat, oxen and sheep, horses and chariots, slaves and serfs.
But the book of Revelation is not impressed by that wealth. The book reveals God’s perspective on the world, on the present, past and future. And from God’s perspective, Rome is not a city of pomp and circumstance, but a city of injustice and innocent blood being shed.
30 to 40 percent of those million inhabitants of Rome were slaves. In the eyes of the Romans they were not people, but things. Things you could buy at the slave market. They were people from areas where the Roman legions won wars. Men, women and children were sold into slavery.
All that splendor of Rome. The economy, the power, the culture. It was all built on slavery. Creatures, images of God, used as things.
Rome was also the site of unprecedented persecution of Christians. In the year 64 AD a huge fire broke out that destroyed large parts of the city. Emperor Nero saw it as a great opportunity to build a huge palace on the site where houses once stood. And he pointed out who was responsible for the fire: the Christians.
They were thrown to the wild beasts in arenas, crucified, or set on fire like torches at Nero’s parties. Likely the apostles Peter and Paul were also killed in Rome during this time.
24In this city the blood of prophets and saints, and of all those who were slaughtered on the earth, was shed.”
Splendor, power and wealth, built on blood. Rome was not the first city in the Bible to be constructed like this.
The name Rome is also not mentioned in today’s Bible text. It says Babylon. That other big city. Where many peoples had to live as slaves, victims of war. Six hundred years earlier.
And in the text are also references to the city of Tyre. A rich trading city before Babylon. The prophet Ezekiel describes her riches and traders, as well as how Tire falls.
Apparently that is a pattern in history that the Bible points out. Tyre, Babylon, Rome. Cities where power, trade and wealth are concentrated. But always on the backs of others. From defeated nations, from squeezed peasants, from people who are enslaved.
Revelation contrasts that with another city. The New Jerusalem, coming down from heaven to earth. Much of that splendor of Rome will also be seen there.
Revelation 21
18The wall was made of jasper, and the city itself was of pure gold, clear as glass. 19The foundation stones of the city wall were decorated with all kinds of precious stones. 21The twelve gates of the city were twelve pearls, each gate a pearl in itself. The streets of the city were of pure gold and glittered like glass.
But the splendor and wealth of this city is not built on injustice. This is the true Jerusalem, the city of shalom. Of justice and peace.
When Jesus returns, God will judge Babylon. Revelation says of all those cities full of riches, injustice and idols: they will fall. In one hour there is nothing left of it. Those who now benefit from the system will grieve:
19They threw dust over their heads and mourned and mourned, crying out, “Woe! Woe great city! Thank you to everyone who had ships at sea to be riches in her treasures. But in one hour she is destroyed.” 20Shout for her, O heavens, shout for joy, saints, apostles, and prophets! God has executed upon her the sentence which she had decreed for you.”
How far is that Babylon from us? Could it also apply to our cities? In Rotterdam where infinitely large container ships unload things and trade is worshipped? In Amsterdam where culture and freedom are like gods? In The Hague, the city that boasts of justice and peace, but where homeless people sleep in porches? In Delft where there is a technical solution for everything, but the technical solutions often degenerate into new problems.
Do we live in Babylon? Can we get out of it? Are we also stuck in that city?
We live in a world where 50 million people are enslaved. They make our clothes, pick our coffee, are forced into prostitution. 50 million people, that’s twice as many as in the whole Roman Empire where slavery was just accepted.
In a month’s time, the World Cup will start in Qatar, where 2 million people work as migrant workers, in the heat of the desert. 6,500 of them died building stadiums. But Fifa keeps it at 3 dead. Their blood screams from the earth, but is drowned out by commercial interests.
And of course we’ve progressed since those Romans. We no longer use slaves to heat our homes, for transportation or industry. We have fossil fuels for that. But with that, we are well on our way to destroying creation.
And with our addiction to cheap and oil and gas, we sponsored the Nero of our time, Putin, for years. The missiles that destroy Kharkiv have been paid for with the proceeds of our fuels.
And like those Romans, we are addicted to power and status. We overfill our schedules because we want to be important. Because we think we need more money to buy even more stuff. We chase each other to perform.
We live in Babylon. Babylon is within us. The same was true of the early Christians. They were part of the Roman Empire. Many lived in Rome. They lived in a world where evil and idolatry were much more closely visible and tangible than in our time and place. What can we learn from them? How did they do that?
By knowing who they are. A royal priesthood before God. Created by God to worship him and serve other people. Whether you were a slave or a millionaire as a Christian, that was your identity. A saint before God, set free from your sins through the blood of Jesus. And that also applies to us. Know who you are. Do not be tempted by the idols of wealth, achievement and consumption.
By knowing they weren’t at home here. They called themselves sojourners and strangers. They lived in the Roman Empire. But they were not at home. They were citizens of another land: the kingdom of God.
We also live in a world where we are not at home. Our country is God’s new world, which is and is to come. That sometimes grinds with this time and place. We are allowed to build God’s new world in the here and now, but know that this will always be limited human work.
By living differently. Paul reminded wealthy Christians that their slaves serve the same Lord as they do. A subtle radical hint to free their slaves. In this way we too can try to live as slave-free as possible. Buy as little first-hand stuff as possible. Fair trade and sustainable consumption. Trying to have as little impact on the climate as possible with how we live. Because our lives are connected with people who live further away and later in time.
By remaining hopeful in all that. We don’t have to save the world. Jesus has already done that. And He’s coming back to judge. Then the Babylons of this world will fall. Injustice and bloodshed will stop. God comes to live with us. There are no more gas and oil, because God’s presence gives warmth and light. There will be no more slaves, because everyone will be judged as a child of God. God makes everything right. That is ultimately the hope for this world. Amen.