bij Handelingen 10, sermon in English below
Leerlingen van Jezus, gasten met ons,
In onze samenleving is iedereen gelijk. Iedereen mag meedoen. Iedereen heeft gelijke rechten. In theorie zou iedereen Tweede Kamerlid kunnen worden.
Maar de praktijk is anders. Journalist Joris Luyendijk kwam er achter dat mensen die lijken op hemzelf, toch net iets meer gelijk zijn dan anderen. In Nederland kom je het makkelijkste naar de top als je voldoet als je deze 7 dingen kunt afvinken:
- Ouders theoretisch opgeleid
- ouders in Nederland geboren
- Man
- Hetero
- Wit
- Gymnasium of vwo
- Universiteit
Als je deze 7 dingen af kunt vinken, dan gaat het in Nederland vaak vanzelf de goede kant op met je. Hoe meer vinkjes je mist, hoe meer je zelf moet doen. En hoe groter de kans dat je niet mee kunt komen in het systeem.
En er is eigenlijk nog een achtste vinkje: ongelovig zijn. Niet in God geloven, vergroot de kansen om in Nederland succesvol te zijn. Joris Luyendijk kon het niet met cijfers bewijzen, dus het staat niet in zijn boek. Maar hij is er wel van overtuigd dat het systeem in Nederland inmiddels zo werkt.
Elke tijd en cultuur heeft zijn eigen vinkjes. Ook de tijd en cultuur van de Bijbel.
En in het verhaal van vandaag ontmoeten we iemand die veel vinkjes scoort in zijn eigen tijd. Cornelius.
Welke vinkjes heeft hij:
- Man
- Romeins burgerrecht
- Ervaring in het leger
- Komt uit Italië
- Spreekt Latijn en Grieks
En omdat hij deze vinkjes heeft, heeft hij een belangrijke baan. Hij is centurio, aanvoerder van 100 Romeinse soldaten, in Caesarea, voor de Romeinen de belangrijkste stad van Israël.
En hij heeft een ontmoeting met Petrus. Hoe staat het met zijn vinkjes?
- Man
Petrus heeft in Romeinse ogen alleen strafpunten. Hij is een Jood, een eenvoudige visser nog wel. Iemand die niet veel voorstelt in het systeem. Maar met Petrus is iets bijzonders aan de hand. Het is deze Petrus die door God is uitgekozen om zijn kerk op te bouwen.
Maar Petrus heeft heel wat te leren vandaag. Hij is er van overtuigd dat hij ergens beter is dan de niet-Joden. Hij hoort bij het volk waarmee God een verbond sloot. God heeft Abraham en zijn familie uitgekozen. Om een licht te zijn voor de volken. Petrus is een nakomeling van Abraham door geboorte. Petrus heeft Jezus leren kennen. En vertelt nu aan alle Joden dat ze in Jezus moeten gaan geloven.
En ook met Cornelius is iets bijzonders aan de hand. Iets wat al zijn Romeinse vinkjes ondergraaft. Hij gelooft niet meer in de Romeinse goden. Nou was hij niet de enige die wel wat zag in de God van Israël. Er waren meer heidenen geïnteresseerd in het Joods geloof.
Want hun eigen goden waren niet echt aantrekkelijke persoonlijkheden. Volgens de verhalen verkrachtten ze mooie meisjes die ze tegen kwamen, hadden ze voortdurend ruzie met elkaar, waren ze altijd jaloers op andere goden, en vochten ze hun conflicten uit over de ruggen van mensen. Het waren net mensen, maar dan veel machtiger.
Romeinse filosofen probeerden dat op te lossen door het allemaal niet zo letterlijk te lezen, en te kijken naar het goddelijke achter de goden. Schoonheid, waarheid, goedheid, deugden.
Maar Cornelius was daar klaar mee. Hij geloofde niet meer in Romeinse goden, maar in de God van Israël. De éne God. De levende God. Hij steunde de Joodse gemeenschap in Caesarea. Hij bad en werd door de Joden gezien als een vroom man.
Maar hij was geen Jood, maar een Romein. Hij mocht niet bij de Joodse gemeenschap horen. Hij hoorde niet bij het uitverkoren volk. Hij mocht naar binnen kijken door het raam van de synagoge, maar niet echt meedoen.
Via een droom met een engel komt Cornelius op het spoor van Petrus. Voordat Petrus zijn huis binnen kan gaan rent Cornelius naar buiten, en werpt zich in aanbidding voor zijn voeten. Hij vernedert zich. Al zijn Romeinse vinkjes gooit hij weg. Een Romeinse centrurio die knielt voor een Jood. In Petrus verwacht Cornelius iets te zien van de levende God die hij wil aanbidden.
En Petrus doet hetzelfde. Hij vernedert zich door het huis van Cornelius binnen te gaan. Voor vrome Joden ondenkbaar. Want heidenen aanbidden afgoden. Daarom zijn ze onrein. Het eten op hun tafel kun je niet vertrouwen. Het komt uit heidense tempels. Of het is van dieren waarvan God heeft gezegd dat je ze niet mag eten.
In Leviticus staan hele lijsten van dieren die je niet mag opeten. Geleerden weten nog steeds niet precies wat de logica er van is. Sommige dieren zijn niet hygiënisch om te eten. Zoals vleermuizen, die vaak ziekten overbrengen, zoals wij maar al te goed weten sinds corona.
Andere dieren je volgens Leviticus niet mag eten, zijn tussenvormen. Ze passen niet in de categorie vogel, landdier of vis. Van die tussenin soorten zoals amfibieën. Alleseters zoals varkens. Die zijn verboden, onrein. En daarmee zijn ook degenen die deze dieren wel eten onrein.
Maar dat verbod wordt in dit verhaal opgeheven.
Zoals Petrus zegt:
28U weet dat het Joden verboden is met niet-Joden om te gaan en dat ze niet bij hen aan huis mogen komen, maar God heeft me duidelijk gemaakt dat ik geen enkel mens als verwerpelijk of onrein mag beschouwen.
34Nu begrijp ik pas goed dat God geen onderscheid maakt tussen mensen, 35maar zich het lot aantrekt van iedereen, uit welk volk dan ook, die Hem vereert en rechtvaardig handelt.
Het verbond dat God sloot met Abraham, met Israël, wordt vervuld in Jezus. Met Jezus begint de nieuwe fase, een nieuwe tijd, Gods koninkrijk.
Vergelijk het maar met oversteken. Als je met kleine kinderen de weg hier bij de kerk wilt oversteken leg je ze een regel op: je mag niet de weg op lopen.
En als je gezien hebt dat er geen verkeer is zeg je: ja, nu oversteken.
Het verbod om over te steken geldt voor een bepaalde tijd. Het doel is veilig oversteken, daarvoor is een tijdelijk verbod nodig.
En zo is het ook met dat onderscheid tussen Joden en heidenen. Het is altijd Gods grote plan geweest om hemel en aarde één te maken, onder één hoofd, de Messias. Dat ging via Abraham en zijn nakomelingen, die tot zegen zouden zijn voor alle volken.
Daarvoor was het nodig om Abrahams nakomelingen een verbod op te leggen, zodat ze niet de weg van de heidenen zouden gaan. Maar het doel is altijd geweest om door de Messias alle volken één te maken.
En die tijd is nu gekomen.
36God heeft aan de Israëlieten bekendgemaakt dat Hij door Jezus Christus het goede nieuws van de vrede is komen brengen. Deze Jezus is de Heer van alle mensen.
En dat Jezus de Heer is van alle mensen, blijkt als de Heilige Geest dan neerdaalt op alle mensen die naar de toespraak van Petrus luisteren. In al die heidenen komt God zelf wonen. Het is een nieuwe Pinksterdag, nu niet alleen voor Joden maar ook voor de heidenen. Ze spreken in tongen en maken God groot.
En dan worden ze ook allemaal gedoopt. Volwassenen en kinderen, mannen en vrouwen, slaven en vrije mensen. Allemaal ontvangen ze Gods geest, allemaal worden ze gedoopt.
Alle mensen zijn gelijk. Dat is een christelijke uitvinding. Geen Romein had het kunnen bedenken. Voor Joden in de tijd van Jezus was het ondenkbaar.
Maar hoe zorg je dat dat niet alleen een theorie is, dat de vinkjes in de samenleving toch onderscheid veroorzaken?
Wat daar voor nodig is, is wat er in dit verhaal gebeurt met Cornelius én met Petrus. Vier vinkjes die gelden voor Cornelius én Petrus, voor ons allemaal:
Bekering: dat je je omdraait. De verkeerde wegen verlaat, en Gods weg gaat. Telkens weer opnieuw. Dat is voor ons allemaal nodig.
Vergeving. Geloven dat je vergeving nodig hebt. Dat Jezus door zijn leven, lijden, sterven en opstanding, zijn trouw aan Gods plan, vergeving voor ons heeft bewerkt. Voor iedereen
43Van Hem getuigen alle profeten dat iedereen die in Hem gelooft door zijn naam vergeving van zonden krijgt.’
Doop. We worden allemaal gedoopt. Omdat God zich ons lot aantrekt, trouw is aan Zijn verbond, zoals Hij heeft gedaan in Jezus.
Vernieuwing door de Geest. Doordat we vergeven zijn, worden we allemaal geschikt om God in ons te laten wonen. De Geest woont in ons, als we Jezus erkennen als Heer. We groeien en laten ons vullen met alles wat de Geest in ons doet. En zo worden we veranderd. Allemaal. Joden en heidenen. Mensen die hun hele leven al naar de kerk gaan, en mensen die nieuw aanhaken. We zijn allemaal gelijk. Omdat we allemaal bekering, vergeving, doop en vernieuwing door de Geest nodig hebben.
Die gelijkheid van deze vinkjes gaat verder dan de gelijkheid in onze samenleving. In onze samenleving is tolerantie. Iedereen doet zijn eigen ding, en je moet elkaar daarbij niet in de weg zitten. Zo houden we de boel een beetje leuk met elkaar.
Maar het verhaal van Cornelius en Petrus gaat veel verder. Het gaat om verbinding over de grens van alle vinkjes heen. Eenheid over alle grenzen die door mensen zijn gemaakt. De Geest die eenheid geeft. God die ons vult met zijn liefde. De Geest die ons vernieuwd, zodat we in vrede met elkaar kunnen leven. De Zoon, die ons voedt met zijn woord, met brood en wijn. Waarin wij de éne, de levende God van Israël ontmoeten. Amen.
sermon about Acts 10
Disciples of Jesus, guests with us,
In our society everyone is equal. Everyone can participate. Everyone has equal rights. In theory, anyone could become a Member of Parliament.
But the practice is different. Journalist Joris Luyendijk discovered that people who resemble himself are slightly more equal than others. In the Netherlands, the easiest way to get to the top is if you comply if you can tick off these 7 things:
Parents theoretically educated
parents born in the Netherlands
man
straight
White
Gymnasium or pre-university education
University
If you can tick off these 7 things, things will often go in the right direction in the Netherlands. The more check marks you miss, the more you have to do yourself. And the greater the chance that you cannot keep up with the system.
And there’s actually another eighth tick: being incredulous. Not believing in God increases the chances of being successful in the Netherlands. Joris Luyendijk couldn’t prove it with numbers, so it’s not in his book. But he is convinced that the system in the Netherlands now works like this.
Every time and culture has its own ticks. Also the time and culture of the Bible.
And in today’s story, we meet someone who scores a lot of check marks in his own time. Cornelius.
What checks does he have:
man
Roman Civilian
Military experience
Comes from Italy
Speaks Latin and Greek
And because he has these check marks, he has an important job. He is centurion, commander of 100 Roman soldiers, in Caesarea, for the Romans the most important city of Israel.
And he has a meeting with Peter. What about his check marks?
man
Peter only has demerit points in Roman eyes. He is a Jew, a simple fisherman that is. Someone who doesn’t represent much in the system. But there is something special about Peter. It is this Peter whom God has chosen to build up his church.
But Peter has a lot to learn today. He is convinced that he is somehow better than the non-Jews. He belongs to the people with whom God made a covenant. God chose Abraham and his family. To be a light to the nations. Peter is a descendant of Abraham by birth. Peter got to know Jesus. And now tells all Jews that they must believe in Jesus.
And there is also something special going on with Cornelius. Something that undermines all his Roman ticks. He no longer believes in the Roman gods. Well, he wasn’t the only one who saw something in the God of Israel. More pagans were interested in the Jewish faith.
For their own gods were not really attractive personalities. According to the stories, they raped beautiful girls they encountered, quarreled with each other constantly, were always jealous of other gods, and fought their conflicts on the backs of people. They were just like people, but much more powerful.
Roman philosophers tried to solve that by not reading it all so literally, and looking at the divine behind the gods. Beauty, truth, goodness, virtues.
But Cornelius was done with that. He no longer believed in Roman gods, but in the God of Israel. The one God. The living God. He supported the Jewish community in Caesarea. He prayed and was seen by the Jews as a pious man.
But he was not a Jew, but a Roman. He was not allowed to belong to the Jewish community. He was not one of the chosen people. He was allowed to look in through the window of the synagogue, but not really participate.
Through a dream with an angel, Cornelius comes on the trail of Peter. Before Peter can enter his house, Cornelius rushes out, and throws himself at his feet in adoration. He humbles himself. He throws away all his Roman ticks. A Roman centurion who kneels before a Jew. In Peter, Cornelius expects to see something of the living God he wants to worship.
And Peter does the same. He humbles himself by entering Cornelius’ house. Unthinkable for pious Jews. For Gentiles worship idols. Therefore they are unclean. You cannot trust the food on their table. It comes from pagan temples. Or it’s from animals that God has told you not to eat.
In Leviticus there are whole lists of animals that you cannot eat. Scholars are still not quite sure what the logic of it is. Some animals are not hygienic to eat. Like bats, which often transmit diseases, as we know all too well since corona.
Other animals that you should not eat according to Leviticus are intermediate forms. They do not fit into the bird, land animal or fish category. Of those in-between species such as amphibians. Omnivores like pigs. They are forbidden, unclean. And with that, those who do eat these animals are also unclean.
But that ban is lifted in this story.
As Peter says:
28You know that Jews are forbidden to associate with non-Jews and that they are not allowed to enter their homes, but God has made it clear to me that I should not regard any human being as objectionable or unclean.
34Now I fully understand that God does not discriminate between people, 35but cares about the lot of everyone, from whatever nation, who worships Him and acts justly.
The covenant that God made with Abraham, with Israel, is fulfilled in Jesus. With Jesus begins the new phase, a new time, God’s kingdom.
Compare it to crossing the road. If you want to cross the road here at the church with small children, you impose a rule on them: you are not allowed to walk on the road.
And when you have seen that there is no traffic, say: yes, cross the road now.
The prohibition to cross is for a certain period of time. The goal is to cross the road safely, which requires a temporary ban.
And so it is with that distinction between Jews and Gentiles. It has always been God’s great plan to make heaven and earth one, under one head, the Messiah. That went through Abraham and his descendants, who would be a blessing to all nations.
It was necessary to forbid Abraham’s descendants so that they would not go the way of the Gentiles. But the goal has always been to unify all nations through the Messiah.
And that time has now come.
36God made known to the children of Israel that he came through Jesus Christ to bring the good news of peace. This Jesus is the Lord of all people.
And that Jesus is the Lord of all people is shown when the Holy Spirit descends on all people who listen to Peter’s speech. God Himself comes to dwell in all those Gentiles. It is a new day of Pentecost, now not only for the Jews but also for the Gentiles. They speak in tongues and magnify God.
And then they are all baptized. Adults and children, men and women, slaves and free people. All receive God’s spirit, all are baptized.
All people are equal. That is a Christian invention. No Roman could have imagined it. For Jews in the time of Jesus it was unthinkable.
But how do you ensure that this is not just a theory, that the check marks in society nevertheless cause distinction?
What it takes is what happens in this story to Cornelius and to Peter. Four ticks that apply to Cornelius and Petrus, to all of us:
Repentance: that you turn around. Leave the wrong ways, and God’s way goes. Again and again. That is necessary for all of us.
Forgiveness. Believing you need forgiveness. That through his life, suffering, death and resurrection, his faithfulness to God’s plan, Jesus has wrought forgiveness for us. For everyone
43To Him all the prophets testify that whoever believes in Him will receive forgiveness of sins through His name.”
Baptism. We are all baptized. Because God cares about our lot, is faithful to His covenant, as He did in Jesus.
Renewal by the Spirit. Because we are forgiven, we all become fit to let God dwell in us. The Spirit dwells in us when we recognize Jesus as Lord. We grow and are filled with everything the Spirit does in us. And so we are changed. All. Jews and Gentiles. People who have been going to church all their lives, and people who are new to it. We are all equal. Because we all need repentance, forgiveness, baptism, and renewal by the Spirit.
The equality of these check marks goes beyond the equality in our society. There is tolerance in our society. Everyone does their own thing, and you shouldn’t get in each other’s way. That way we keep things nice together.
But the story of Cornelius and Peter goes much further. It is about connection beyond the border of all check marks. Unity across all human-made boundaries. The Spirit who gives unity. God who fills us with his love. The Spirit who renews us so that we can live together in peace. The Son, who nourishes us with his word, with bread and wine. In which we meet the one, the living God of Israel. Amen.