door ds. Robert Stigter
Het christelijk geloof gaat uit van het bestaan van een complot, een samenzwering. Het Grote Verhaal van het christelijk geloof wordt het meest kernachtig samengevat in Efeziërs 1:9-10: dit mysterie [is ons] onthuld: Gods voornemen om met Christus de voltooiing van de tijd te verwezenlijken en zijn besluit om alles in de hemel en op aarde onder één hoofd bijeen te brengen, onder Christus.
Gods Grote Plan is om alles in de hemel en op de aarde weer één te maken. Door alles onder één hoofd, de Messias, samen te brengen.
Maar tegen dit plan is een complot gezworen. Door de ‘tegenstander, ‘de heerser van deze wereld’, de ‘satan’, of hoe we dat persoonachtige creatuur ook moeten noemen. Het complot houdt in dat de duivel en zijn trawanten proberen Gods Grote Plan te verstoren. Zij proberen tweedracht te zaaien in plaats van eenheid, angst in plaats van hoop, onrecht in plaats van recht.
Omdat dit mysterie aan ons is onthuld, zijn we als christenen in staat om onderscheid te maken tussen waarheid en leugen. In onze tijd gaan er nogal wat complottheorieën rond. En dat is altijd al zo geweest. Een voorbeeld van zo’n complottheorie vind je in de Bijbel in het Evangelie van Matteüs 28:11-15, waar de Joodse leiders samenzweren om Jezus opstanding te weerspreken. Ze zeggen dat de leerlingen van Jezus zijn gekomen om het lichaam weg te halen, terwijl de bewakers lagen te slapen.
In eerste instantie denk je: klinkt best logisch. Zoals complotten vaak logisch klinken.
Bovendien wordt deze theorie gelanceerd door een autoriteit: de hogepriesters en oudsten. Zoals bij een complottheorie altijd speelt dat er een autoriteit wordt genoemd: een zekere professor of verpleegkundige. Vaak worden ze alleen genoemd en hebben ze of geen verstand van deze zaken, of is de theorie hen in de mond gelegd.
Tenslotte kun je een complottheorie vaak ontkrachten door er even logisch over na te denken. Hoe kunnen de soldaten hebben gezien dat de leerlingen Jezus’ lichaam hebben weggehaald, als diezelfde soldaten lagen te slapen? En als ze niet lagen te slapen, hoe waarschijnlijk is het dan dat ze de leerlingen hun gang hebben laten gaan?
Een complottheorie kun je ook herkennen aan wat het met je doet. Een complottheorie speelt altijd in op angst. Angst om ziek te worden, angst voor de dood, angst om geliefden te verliezen. In een ieder van ons zit dit soort angst. Complottheorieën raken aan die angst en vergroten de angst. Het Bijbels gebod is: Wees niet bang. God voedt niet onze angst, maar verdrijft de angst uit ons hart.
2 Timoteüs 1:7 God heeft ons niet een geest van angst gegeven, maar een geest van kracht, liefde en bezonnenheid.
Daarnaast kun je een complot herkennen aan de vrucht. De vrucht van complottheorieën is hybris, hoogmoed. ‘Ik weet het beter dan de rest’, ‘Ik heb bijzondere wijsheid in pacht’. Daartegenover staat de vrucht van de Geest: Galaten 5:22-23 Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.
Aan de vruchten herken je de boom. Gelukkig hij/zij die zich niet inlaat met complottheorieën, want die zijn als kaf dat verwaait met de wind (Psalm 1).
deze column verscheen eerder in nr 7 van Centraal Contact 2021