Bijbelgedeelten: Jesaja 1, 1-17 en Lucas 10, 25-37.
Voorganger: ds. Jelke de Jong (dominee@deacker.pknpijnackerdelfgauw.nl).
De dienst is te bekijken via https://www.youtube.com/channel/UClfZla9nW00oLuA9al90DJg en te beluisteren via www.kerkomroep.nl.
Gemeente van Jezus Christus,
Dagelijks hebben mensen in Minnesote te maken met onrecht: discriminatie en racisme. Dit vanwege hun uiterlijk. Komt dat ook bij ons voor, in onze samenleving? Ja.
Je boven een ander verheffen op grond van huiskleur, of sekse, of maatschappelijke positie etc., is een oud probleem met wortels in Genesis 3. Toen we vanuit hoogmoed uit het contact met God gingen, raakte we ook uit balans met onze medemens én met onszelf.
Sinds 1863 (afschaffing slavernij) heeft het blanke/witte ras zich nadrukkelijk als superieure ras naar voren geschoven. Voorbeelden: de Ku Klux Klanbeweging, het boek ‘The Passing of the Great Race’, van Madison Grant. Adolf Hitler noemde dit boek ‘mijn Bijbel’.
De ideeën van Grant vormen de basis voor de zogenaamde ‘omvolkingstheorie’, de ‘theorie van Great Replacement’. Een kleine elitaire groep – voornamelijk bestaande uit Joden – werkt welbewust aan het doorbreken van de blanke superioriteit in de westerse wereld door grote groepen niet-westerse immigranten binnen te laten. 40% van de Republikeinen gelooft in deze theorie. Ook bij Forum voor Democratie wordt geloof gehecht aan deze theorie. Wie de ‘omvolkingstheorie’ gelooft, verzet zich tegen migranten en zet zich in voor een blanke / witte bevolking. Dat is ook de inzet van ‘White lives Matters’.
Een heel actueel thema. Discriminatie, racisme zit ook in onze samenleving. Het zit ook in ons overheidsapparaat. Het huist ook in ons eigen hart.
Daarom is het belangrijk om gehoor te geven aan de oproep: ‘Doe goed, zoek recht’. Die oproep klinkt ook buiten de kerk. Daarom moeten we hier de geesten leren onderscheiden. Klinkt de oproep van bovenaf of van onderop? Wanneer de oproep van bovenaf komt, loop je het gevaar dat er superioriteit in meekomt. Of politieke macht.
Bij het laatste loop je de kans dat je mee gaat lopen in de zogenaamde woke-beweging. Wokisme beoogt inclusiviteit en strijd tegen vermeend racisme en kennerlijke discriminatie. Zwarte Piet is dan uit den boze. Dan wordt de natuur heilig verklaard. Dan vallen alle seksuele verschillen weg en mag je zelf bepalen of je met ‘hij’ of ‘zij’ aangesproken wilt worden. Ook de verschillen tussen mens en dier worden genivelleerd. In deze context maak jij het jezelf erg moeilijk wanneer je een ander geluid laat horen. De beschuldiging van discriminatie ligt dan snel op de loer.
Anders is het wanneer de oproep komt van onderaf. Vanuit liefde en bewogenheid, in kwetsbaarheid. De Bijbel nodigt ons uit om die weg te gaan. Idem de organisatie van Week van Gebed.
In Jesaja 1 zie je de oerzonde van Israël en de volken. Vijandschap ten opzichte van God leidt tot onrecht en discriminatie van medemensen. En onderwijl gewoon naar de tempel blijven gaan. Afschuwelijk vindt de Here God dat.
Jesaja 1 is vooreerst een uiting van Gods ongenoegen ten aanzien van Israëls hypocrisie. Vervolgens is het een aanklacht tegen onrecht. Het is ook een voorbeeld van Gods liefde en geduld. Genade is ook hier de grondtoon. God roeit Israël niet uit. Een rest blijft. Vervolgens klinkt de oproep om goed te doen. Hoe doe je dat?
De organisatie van de Week van Gebed geeft Lucas 10 als evangelielezing. Bij de klassieke uitleg van deze gelijkenis loop je vast. In de klassieke uitleg identificeren wij ons vaak met de barmhartige Samaritaan. Maar wanneer wij voor barmhartige Samaritaan gaan spelen, lopen we het gevaar dat er binnen in ons gevoelens van superioriteit gaan opspelen en dat we trekken gaan krijgen van een hypocriete farizeeër. Dat is een vrome manier van dienstverlening van bovenaf.
Lucas 10 moet je opnieuw leren lezen. Ik heb het geleerd van Samuel Wells. In zijn boek ‘Een Nazaretmanifest. Met God zijn’. Ik volg zijn uitleg.
Wie is die man, dat slachtoffer, naakt, mishandeld, half dood aan de kant van de weg? Dat is Israël. Israël is in handen gevallen van rovers, het is uitgekleed, geslagen en halfdood achtergelaten. Jezus vertelt het volk Israël hun eigen verhaal.
Israël verkeert in ballingschap. Ook na de terugkeer blijft ze ver van huis. Net als eens in de tijd van Mozes, wil de Heer het volk weer uit de dood doen opstaan. Jezus maakt zijn volksgenoten duidelijk dat Hij hen weer thuis wil brengen. De nieuwe tijd is aangebroken. De tijd waarin God verlossing brengt. De tijd dat de ballingschap ten einde loopt. De tijd van vrijheid en gerechtigheid is begonnen.
Wie is de Samaritaan? Zijn wij dat, blanke, westerse christenen? Die barmhartige Samaritaan, daar wordt Jezus mee bedoeld. Deze gelijkenis leert ons: wij zijn niet meer en niet beter dan Israël. Ook wij zijn ver van huis. Ook wij kunnen onszelf niet redden. Wij kunnen ook de ander niet redden. Jezus is gekomen om de mensheid te redden.
Wanneer vanuit Jesaja 1 de oproep klinkt: ‘Doe goed. Zoek recht’, dan moeten we zeggen: ‘Dat kunnen wij ten diepste niet’. Wij zijn steeds weer het slachtoffer van onze hoogmoed. Het als God willen zijn. Wij kunnen niet ontbaatzuchtig helpen. Dat moeten we leren. En we moeten het leren van Iemand die wij ten diepste zo ver mogelijk buiten de deur van ons leven houden, omdat Hij voor ons gevoel een vreemdeling, een vijand is. We moeten onbaatzuchtig helpen leren van Iemand waarop wij ten diepste met verachting neerkijken: Jezus.
Wij hebben een gebrek aan relaties, aan genezing, aan vergeving, aan verzoening, aan eeuwig leven. In die nood komt Jezus ons tegemoet. Zijn liefde verzoent, verbindt, geneest. Geeft heil, (eeuwig) leven en heling.
Deze Jezus leren we kennen in de Bijbel. We kunnen Hem (volgens Mt 25) ook leren herkennen in de mensen die door de wereld worden veracht, afgewezen, gediscrimineerd.
In en door de ogen van Jezus leer je de ander zien als medeschepsel van God. Mede-mens. In de ogen van kwetsbare mensen word je ontdekt aan je eigen kwetsbaarheid en hulpbehoevendheid. In Jezus is God met ons. Van Jezus kunnen we leren wat het betekent om er niet alleen te zijn voor kwetsbare mensen, maar vooral ook bij en met hen. Mee-lijdend. Volhouden in kwetsbaarheid en lijden.
In Jezus zien we Gods liefde en genade voor ons. We mogen leren dat onze liefde voor mensen een reactie dient te zijn op Gods liefde voor ons. Alles wat je doet vanuit de onbaatzuchtige liefde van Jezus, heeft duurzaamheid. Daar wordt iets zichtbaar van het Koninkrijk van God dat is en dat komt. Vanuit die achtergrond horen we Gods oproep – bij monde van de profeet: ‘Vermijdt alle kwaad, en leer goed te doen. Zoek het recht, houd tirannen in toom, bied wezen bescherming, sta weduwen bij’. Verbindend handelen (reine, zuivere godsdienst, Jk. 1,27) in een polariserende wereld. Niet van bovenaf, maar van onderop. In onbaatzuchtige liefde.
Amen