Preeksamenvatting, zondag 26september 2021

De dienst is te bekijken via https://www.youtube.com/channel/UClfZla9nW00oLuA9al90DJg en te beluisteren via www.kerkomroep.nl.

Bijbelgedeelte: Ezechiël 34, 1-22 (NBV).
Voorganger: ds. Jelke de Jong (dominee@deacker.pknpijnackerdelfgauw.nl).

Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,

Wie is verantwoordelijk voor de crisis? Ezechiël wordt in Babel tot verantwoordelijkheid geroepen. De profeet moet alsnog de schuldige leiders aanklagen.

Wie is verantwoordelijk voor de huidige crisis? In (deze) crisistijd komen indringende vragen naar boven. Vragen die aandringen op bezinning. Reflectie over leiderschap. Maar ook reflectie over burgerschap. Die twee beïnvloeden elkaar. In Ezechiël 34 gaat het niet alleen over slechte leiders, maar ook over verkeerde mensen in het volk.

Ezechiël 34 gaat over leiders die geen leiding geven. Let op het taalveld. De leiders worden in Ezechiël 34 niet bazen genoemd, of managers, maar herders.

Een herder heeft oog en hart voor zijn schapen/de mensen waaraan hij/zij leiding geeft. Hij/zij kent zijn schapen. Zet zich voor hen in. Neemt het voor hen op. Zoekt hun welzijn. Is bereid offers te brengen.

Een manager daarentegen kijkt naar de cijfers. Is uit op groei, omzetstijging, rendement. Uit op meer welvaart voor zichzelf (via bonussen) en voor de aandeelhouders (via hogere beurskoersen).

Hoe komt het dat dit laatste type (zich zelf verrijkende) leiders zo populair is en steeds weer aan de macht komt? Zij appelleren aan onze begeerten naar o.a. macht, invloed, welvaart. Ze beloven koeien met gouden horens. Willen ons het paradijs binnenleiden. Wie wil dat niet? Iedereen toch? Zeker in crisistijd.

Vanwege slechte leiders (vooral koningen) is Israël in de crisis van de ballingschap terecht gekomen. De leidinggevenden waren meer managers dan herders. God laat deze situatie niet voortbestaan, maar grijpt in. Dit niet alleen met het oog op het welzijn van Israël, maar ook met het oog op het welzijn van de mensheid. Deze ingreep is geen restauratie, maar een transformatie. God gaat de managementcultuur voorbij en herstelt het herderschap. God neemt de leiding van zijn volk zelf weer ter hand. Er komt een éénhoofdige leiding (vers 11 en 23-24).

Oudtestamentische lijnen vanuit Thora en Profeten komen in Ezechiël 34 samen. Uiteindelijk loopt het uit op Jezus Christus, de Goede Herder. Een herder die afdaalt om zijn mensen te doen opgaan. Weg uit het doodsland vandaan in de richting van het veel belovende land.

Leiding geven op een manier zoals een herder dat doet, kunnen wij daar wat mee in onze moderne tijd? Ja. (Bijbelpodcast ‘Eerst Dit’). De Franse filosoof Foucault (1926-1984) zei: ‘Een echte leider is een pastor. Een herder’. Hij suggereerde daarmee dat onze diepste idealen van macht en leidinggeven niet uit Athene of Rome komen. En zeker niet uit Washington of Beijing, maar uit de woestijn van het Midden Oosten. ‘Ons diepst ideaal van een leider’ zei Foucault, ‘is niet de filosoof of technocraat, maar een herder die om de kudde geeft’.

‘En dat ideaal komt uit het OT’, zegt hij. ‘Mozes bijvoorbeeld werd niet geroepen toen hij in het diplomaten klasje zat in Egypte, maar toen hij herder was. Hij moest daar leren wat het betekent om een herder te zijn van mensen. David was een schaapsjongen in het veld. God wordt met een herder vergeleken (Psalm 23). Profeten spreken over Gods herderschap. ‘Iets van ons moderne mensen verlangt daar naar’, zegt Foucault. Naar de wijsheid, rijpheid en barmhartigheid van een herder’.

Een herder blijft niet steken in de oppervlakte structuur van onze begeerten, maar weet wat een mens ten diepste nodig heeft: aandacht, liefde, zorg, een veilig thuis etc.. In de kwetsbaarheid van de crisistijd komen dan ook de vragen naar boven als: ‘Wie ziet naar mij om?’ ‘Wie neemt het voor mij op?’

Dienstbaar leiderschap. Leiders als een pastor, als een herder. Dat is afgeleid leiderschap. Met God / Jezus als voorbeeld. Dat heeft toekomst. Dat is duurzaam. Is dat soft? Nee. Het heeft alles te maken met rechtvaardigheid. Lees Ezechiël 34. Er is een kudde die honger heeft en dorst. Wanneer er te eten komt, dringen sommige beesten voor. Ze duwen die anderen weg. Die hebben daardoor niks te eten. En er is water. En sommigen drinken veel en met hun poten maken ze het restwater troebel en vies. Dus die zwakken krijgen amper te drinken. Wat er nog over is, is brak. Die sterke beesten hebben horens en die stoten die anderen weg. Wat hebben we nodig? Wijze herders met een hart. En met verstand en met een stok. Met een scherp onderscheidingsvermogen.

Waar kom je zulke leiders tegen in de politiek, in jouw bedrijf, in de kerk, in de discussie over het klimaat, of over seksuele geaardheid, of over racisme?

De vraag over leiderschapsstijlen speelt niet alleen in het groot, maar ook in het klein. Dichtbij. Ieder mens geeft leiding. Aan jezelf. Mogelijk aan een gezin. Aan een groepje mensen. Hoe geeft jij leiding? Ben jij voor de mensen waaraan jij leiding geeft een pastor, een herder? Heb je oog voor sterken én zwakken?

Door alles heen merk je dat het herstel van Israëls leiderschap in Ezechiël 34 staat in het grote kader van het komende messiaanse rijk. Rijk is het land, het bedrijf, de club, de kerk, het gezin waarin de leider pastor is. Daar wordt iets zichtbaar van het Koninkrijk van God dat is en dat komt.

Amen.