Eten als heilige handeling

’t Is in bijna alle religies het geval. Eten is niet zomaar een iets, het bevredigen van een lichamelijk behoefte, bunkeren. Liefst lekker: eet u smakelijk! En gezond. Nee, eten is iets sacraals. ’t Is een heilige handeling! Dat is ook in de Bijbel het geval. Daar is eten deelnemen aan het scheppend handelen van God.

U kent de Tien Woorden uit Exodus 20, de tien geboden. De joodse traditie telt ook tien scheppingswoorden in Genesis 1. In tien woorden of daden schept God de hemel en de aarde. Het tiende en laatste scheppingswoord is: ‘Zie, Ik geef u al het zaaddragende gewas dat op heel de aarde is, en alle bomen waaraan zaaddragende vruchten zijn; dat zal u tot voedsel dienen. (..) En het was zo.’ (Gen.1: 29-30)
Door te eten zetten we Gods scheppend handelen voort. In het Hebreeuws van de Bijbel is eten ‘iets tot één geheel of volkomen maken, iets tot zijn doel brengen’.

Wat wij eten, of het nu plantaardig of dierlijk voedsel is (zie Gen.9:1-7), bereikt zijn doel als we het nuttigen en het stuk wordt van onszelf. Het uiteindelijke doel is dat we de kracht die wij er uit putten besteden in dienst aan God.
De Bijbel weet niet van vegetarisme of veganisme. Niet dat je hiervoor geen lans zou kunnen breken. In onze tijd met z’n industriële voedselproductie kun je daar heel goed voor kiezen met een beroep op het ethos van de Bijbel. Toch is de kip is ervoor bedoeld om te worden gegeten. Maar, naïef gezegd: misbruiken we de kracht die de kip geeft om andere kippen op te sluiten in eindeloze legbatterijen die slechts stress opleveren, dan is dat zonde. De kip zou kunnen protesteren: ‘Met welk recht heb je mijn leven genomen en mij betrokken in het kwade dat ik zelf nooit zal kunnen doen?’

In het gereformeerd Protestantisme is er nog het besef dat eten ons met God verbindt. Veel mensen bidden: ‘Here, zegen deze spijze, amen’. In alle eenvoud is dat een diep gebed. Ook al raffelen we het onnadenkend af. Wat betekent het? ‘Geef Heer, dat we uit dit voedsel kracht en energie mogen putten.’ Niet om te doen wat we willen maar ‘om ons leven te besteden tot uw eer’. Dat laatste zou een schitterende aanvulling zijn. Er zit een doelgerichtheid in de dingen, en als het goed is ook in wat wij doen. Eten is: alles tot een geheel maken. In harmonie komen met God en de wereld.

Vanouds wordt er ook uit de Bijbel gelezen aan tafel. Een kostbaar gebruik. Van je bord slobberen voor de TV is ontucht. Zo zien orthodoxe joden dat. Exquise genieten in een exclusief restaurant ook. Want, zegt Paulus, ‘alles wordt geheiligd door het woord en gebed’. (I Tim.4:1-4) Enkel daardoor komt ons doen en laten in het juiste verband te staan. En kan er iets ontstaan als ‘blijdschap en eenvoud des harten’. (Hand.2:46)

Eten is dus geen doel op zich! Dat is het punt. ‘Heel Holland bakt’ is een onderhoudend programma. ‘Heel Holland dankt en eert de Schepper’, als dat op TV komt, is de herschepping een feit geworden en de Messias gekomen.

ds. Treuren