Onze Vaderloze maatschappij
Sinds de jaren zestig en zeventig staat gezag in een kwaad daglicht. Het fenomeen vader werd in die jaren vermoord. Gevolg is dat de huidige gezagsdragers, voor zover zij dat kunnen dragen, geen strengvaderlijkheid meer hebben. De strenge leraar is een begripvolle coach en begeleider geworden. Bij brutaal gedrag van een leerling moet hij vooral begrip en geduld tonen, boos zijn is uit den boze. Bang dat verontwaardigde ouders zijn lessen verstoren en dat zijn directie de oren naar deze ouders laat hangen. De pedagogische tik valt voor de wet sinds 2007 onder lichamelijk straffen en is strafbaar. Bestaat er echt geen verschil tussen de pedagogische tik en mishandelend straffen? Er bestaat toch ook verschil tussen knuffelen en incest! Niemand verbiedt toch ouders hun kinderen te knuffelen uit angst voor incest? Terwijl er bij knuffelen grotere risicofactoren zijn.
Na de moord op Anne Faber was mijn eerste gedachte: ontbrak de moordenaar in zijn jeugd strengvaderlijk grenzen stellen?
De ontvoogde moderne burger laat zich niet meer corrigeren. Hij hoeft niet betutteld te worden. Hij is autonoom en kan zijn eigen boontjes wel doppen. Zo althans is de veronderstelling. Of is er nu – na de vadermoord van vijftig jaar geleden – behoefte aan een nieuwe pater familias? En was de waardering voor het optreden van de 5 oktober jongstleden overleden Eberhard van der Laan exemplarisch voor dat verlangen? Een opvallende opmerking in deze: ‘ik vond hem geen burgemeester, meer een burgervader’. De gereformeerd opgevoede burgemeester van der Laan, hard op de inhoud, fel in het debat, maar zacht in de relatie. Een echte burgervader.
Deze vaderloosheid loopt parallel aan secularisatie en ontkerkelijking. Toeval? Nee. Het geloof in God heeft een verticale dimensie. De verticale dimensie die wij sinds de vadermoord van vijftig jaar geleden zijn kwijtgeraakt. En een halve eeuw later verlangen wij naar orde en duidelijkheid. De psychiater Koerselman schrijft in zijn dit jaar uitgekomen boek Wie wij zijn.
‘Het besef dat je ergens gehoorzaam aan bent en je plaats kent is verdwenen. Dat is de laatste jaren een beetje uit de klauw gelopen, maar daar snakken mensen wel naar.’
Het fenomeen kerk is de afgelopen vijftig jaar naar de marge verschoven, maar haar boodschap is allerminst marginaal: de verticale dimensie van de Vader aan wiens levensruimte biedende wet wij gehoor geven. De horizontale dimensie van Jezus, de Zoon, die ons oproept om te zien naar elkaar. Deze komen samen in het Kruispunt, het hart, de Heilige Geest, die ons laat spreken bij onrecht.
Wil de echte vader opstaan? Anders zal de Heilige Geest ons vaak moeten laten spreken.
Ds. Cor Baljeu